Miniğiniz büyürken sağlıklı gelişimi sizin için her şeyden önemli. Bu yüzden yediği yemeklerden giydiği kıyafete, en ince noktasına kadar doğalı, sağlıklıyı tercih ediyorsunuz değil mi? Peki ya uykusu? Uykusuna ne kadar önem veriyorsunuz? Çünkü uzmanlar diyor ki; çocukların beyin gelişimi için yeterli ve kaliteli uyuması şart! Durum bu kadar net yani… Bu konuda neler yapabilirsiniz, uzmanı anlatıyor?

Uyku, hem çocuklar hem de yetişkinler için fiziksel, zihinsel ve duygusal sağlık açısından son derece önemli bir konu. Güçlü bir bağışıklık sisteminden bellek ve öğrenmeye, kilo kontrolünden zihinsel performansın artırılmasına kadar birçok konuda uyku vazgeçilmez bir yaşam unsuru. 15 Mart Dünya Uyku Günü dolayısıyla, Yeditepe Üniversitesi Kozyatağı Hastanesi Çocuk Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğr. Ü. Burçin Yorgancı Kale’den çocuklarda uyku sorunlarına ve çözümlerine yönelik önemli bilgiler aldık…

ÇOCUKLAR KADAR EBEVEYNLERİ DE ETKİLEYEN BİR DURUM

Yetersiz uyku çocuğun biyo-psiko-sosyal sağlığını, aile-akran-öğretmen ilişkilerini, günlük yaşam aktivitelerini ve davranışlarını olumsuz etkileyen bir durum. Uzun süreli uykusuzluk; vücudun ısı kontrolünde, beslenme metabolizmasında, bağışıklık sisteminde ve diğer düzenleyici sistemlerde bozulmaya yol açar. Çocukların yaşadığı sorunların onlar için olduğu kadar ebeveynlerinin ruh sağlığı üzerinde de olumsuz etkileri olduğunu unutmamak gerekir. 

HANGİ YAŞTAKİ ÇOCUK KAÇ SAAT UYUMALI

Beyin başta olmak üzere tüm organların rejenerasyonu için uyku şart. Çocuklar için belirli yaşlarda belirli uyku süreli bulunuyor. Bunlara ebeveynlerin dikkat etmesi gerekiyor. Çocuklar, ilk 2 yaşta günün büyük çoğunluğunu uykuda geçirir. Yaşa göre günlük minimum uyku ihtiyacı ilk 3 ay için net bir süre tanımlanmamakta, 4-12 ay arası bebeklerde 12 saat, 1-2 yaş arasında 11 saat, 3-5 yaş arasında 10 saat, 6-12 yaş arasında 9 saat, 13-18 yaş arasında 8 saat kabul edilmektedir. Okul çağı çocuklarında gündüz uyku gereksinimi kalmadığı için sınıfta, serviste, evde gündüz uyuklayan bir çocuğun uyku niteliği değerlendirilmelidir. Bunun yanında ilkokul çağındaki bir çocuğun sabah kendiliğinden uyanması beklenir. 

Özellikle bebeklik döneminde her bebek farklı bir mizaçla doğduğu için, çocuk sağlığı izlemlerinde ailelerin dikkat etmeleri gereken konuların başında bebeklerini iyi tanımaları ve verdikleri ipuçlarını doğru değerlendirmeleri gelir. 

YAŞAMIN İLK YILLARINDA UYKU SORUNLARI

Özellikle yaşamın ilk yıllarında uyku-uyanıklık döngüsünün geceleri kesintisiz uykuya evrilmesi karmaşık ve anne babaları yaşamın ilk birkaç yılında zorlayan gelişimsel bir süreç. Çocuk hekimlerine başvuru nedenlerine bakıldığında yüzde 25-40 arasında çocukların uykuya dalma zorlukları, sık ve uzun süren gece uyanmalarının geldiği görülüyor. Bebeklerin gecede 6-9 kez kısa uyanıklıklar yaşaması beklenen bir durumdur. Gece yattığında çocuğun uykuya dalması 20 dakikanın altında sürüyor, rutin uyanma saatinde rahatlıkla uyanıyor ve gelişimsel süre dışında gündüz uyku hali ve kestirme gereksinimi yoksa yeterli uyku uyuduğu kabul edilir.  

EBEVEYNİN RUH SAĞLIĞI DA ETKİLENİYOR

Çocukların gelişimsel süreçlerinde, uyku evrelerinin kendi içindeki döngüsü sırasında kısa uyanıklıkların yaşanması normal. Ancak çocuğun bu geçiş sürecinde uykuyu sürdürmeyi öğrenmesi gerekir. Aksi durumda çocukluk çağı davranışsal insomnisi olarak tanımladığımız uyku sorununun gerçekleşmesine yol açabilir. 

Özellikle erken çocukluk dönemi uyku sorunlarının çocuk üzerine olumsuz etkilerinin yanı sıra aile işlevselliğini de bozduğunu ve ebeveyn ruh sağlığı üzerine olumsuz etkileri olduğunu biliyoruz. Artmış dürtüsellik ve saldırganlık, kaygı bozukluğu, karşıt olma karşıt gelme bozukluğu, hiperaktivite, dikkat ve hafıza sorunları, okul başarısında düşüklük, erişkin dönemde alkol, madde bağımlılığı ile ilişkilidir. Çocukluk çağında uykusu kötü olanlar yani kalitesiz ve yetersiz olan çocukların obezite riski de artar. 

UYKU SORUNLARI FARKLI HASTALIKLARA DA ZEMİN HAZIRLIYOR

Çocukluk çağı insomnisinin en sık görülen klinik bulgularına göre farklı profillerinin tanımlandığı bir araştırmayla ilgili ilginç sonuçlar bulunuyor. Çalışmaya katılan çocukların yüzde 17’si uykuya dalmada zorluk, gece huzursuzluk ve gece uyanmalarıyla başvurmuş olup, aile öykülerinde huzursuz bacak sendromu ve anemi (kansızlık) rapor edilmiş. Yüzde 21’inde sabah çok erken uyanma sorunu olup, ailelerinde depresyon ve/veya ruh hali bozuklukları daha sık raporlanmış, gece uyanmaları ve uykuya dalmada zorluk ile gelen çocukların yüzde 62’sinde ise allerji ve/veya gıda entoleransı olduğu görülmüş. Tüm bunlar uyku sorunlarının farklı hastalıklarla olan ilişkisini ortaya koyuyor.

KALİTELİ UYKU İÇİN UYKU HİJYENİ SAĞLANMALI

Çocuklar için de kaliteli bir uyku için gerekli şartların oluşturulması yani uyku hijyeninin sağlanması gerekir. Bu ortamı sağlamak için ise şu maddelere dikkat etmek şart:

• Uyku Rutini Oluşturulmalı: Bebek ve çocuklar için uyku saati ile ilgili rutinler oluşturmalı, bu rutinlerin uygulanması esnasında duyarlı ve sevecen tutum segilenmelidir. Yatmadan önceki son bir saat içerisinde banyo, diş fırçalama, pijama giyme, sarılma, ninni gibi sakin faaliyetleri içeren uyku rutini oluşturulmalıdır. Çocukların yatağa gitme ve yatma zamanları düzenlenmeli, okul günlerinde ve tatil günlerinde yatma ve kalkma saatleri aynı olmalıdır. 
• Yatmadan Önce Bunlar Yapılmamalı: Çocuğun her gün ev dışında düzenli sportif faaliyetler yapması uyku düzeni açısından yararlıdır ancak yatmadan önceki iki-üç saat içinde ağır egzersizlerden kaçınmalıdır. Yatağa gitme zamanı yaklaştığında sessiz bir ortam yaratılmalı, yatmadan önce yüksek enerji gerektiren oyunlar, aktivitelerden uzak durulmalı. Yatmadan önce ekran maruziyeti, egzersiz yapmak, uykuya dalma süresinin uzamasına, uyku süresinin azalmasına yol açmaktadır.
• Gündüz Şekerlemesinden Kaçınılmalı: Ergenler her gece gereksinimi olan uykuyu mutlaka almalı, bir gece az uyuyup sonraki günlerde uyku açığını kapatmayı tercih etmemelidirler. Gündüz şekerleme yapma gereksinimi olursa bunun süresinin kısa olmasına özen göstermeli ve şekerlemelerin akşam saatlerinde olmaması, öğle veya öğleden sonra olmasına dikkat edilmelidir. 
• Sessiz Ortam Sağlanmalı: Uyku kalitesini artırmak için çocuğun odasında sessiz bir ortam sağlanmalıdır. Gürültü, çocuğun uykusunu bozabilir. Küçük çocukları yatırdıktan sonra çocukla bir süre beraber olup onu sakinleştirmek (okşamak, kitap okumak, masal anlatmak gibi) ya da sevdiği bir oyuncakla uyumasına izin vermek yararlı olabilir.
• Odada TV, Telefon, Bilgisayar Olmamalı: Çocuğun odasında televizyon, telefon veya bilgisayar bulundurulmamalıdır. Elektronik cihazlar çocuğun uykusunu bozabilir ve dikkat dağıtıcı olabilir.
• Uygun Oda Isısı Sağlanmalı: Oda sıcaklığı da sağlıklı uyku için önemlidir. Bu nedenle çocuğun rahat uyuyabilmesi için uygun bir oda sıcaklığına dikkat edilmelidir. Gece lambaları gibi hafif ışık kaynakları tercih edilebilir. Çocuğun yatağı ve yastığı rahat ve uygun boyutlarda olmalıdır. Bu, çocuğun uyku pozisyonunu ve rahatlığını destekler.
• Uyku Öncesi Ağır Yemeklerden Kaçınılmalı: Çocuk açken yatırılmamalı ayrıca yatmadan önceki iki-üç saat içerisinde ağır yemekler, büyük porsiyonlardan kaçınılmalıdır. Çocuk gün içerisinde ve özellikle uykudan önce kafein içeren çay, kahve, çikolata gibi içeceklerden uzak durmalıdır.