Sanat Eğitmeni-Müzisyen Zeynep Bulgulu Asrar’ın anlatımıyla ‘Yaylı Çalgılar Ailesi’ni gelin yakından tanıyalım…

Bildiğiniz üzere müzik branşında birçok çalgı mevcut. Bunlardan bazıları daha popüler ve ulaşılması kolay iken bazıları ise her zaman kafa karıştırıcı olabiliyor. Bende sizlere birkaç yazımda yer vererek çeşitli çalgıları ve ailelerini tanıtmak istedim. İlk yazımda ‘yaylı çalgılar ailesi’ ne yer verdim. Gelin yakından tanıyalım…

Dört ana grup karşımıza çıkıyor
Yaylı çalgılar dediğimiz müzik aletlerinin hepsi “yay” yardımı ile çalınan çalgılardır. Büyüklükleri birbirinden farklı olan 4 ana grupta değerlendirdiğimiz çalgıların isimleri “Keman-Viyola-Viyolonsel-Kontrbas”dır. Bütün bu çalgıların yaylarına (arşe) reçine dediğimiz malzemeyi sürer ve teller ile temasıyla sesi elde ederiz. Yaylı çalgılar tuşlu ve perdeli çalgılar olmadıklarından çalgıdan çıkartılacak sesin doğruluğunun sağlanması adına kulak becerisi ve duyumda sağlamlık gerektirir.

Keman; yaylı çalgılar ailesinin ebat olarak en küçüğüdür. Kendi içerisinde de, çalacak olan bireyin yaşına, kol boyuna göre büyüklükleri mevcuttur.

Örneğin yetişkin bireyin 4/4 yani tam keman dediğimiz ebadı çalması uygunken 5-6-7 yaşındaki bir çocuğa fiziksel uygunluğuna göre 1/4, 2/4, 3/4 kemanlar önerilebilir.

Burada anlatacağım bütün yaylı çalgıların 4 adet teli vardır. Kemanda bulunan tellerin isimlerini kalından inceye sıralayacak olursak ‘Sol-Re-La-Mi’dir. Kemandaki en kalın tel Sol en ince telde Mi telidir. Keman çalarken notaların anlamlandırılması adına Sol anahtarı kullanırız.

Klasik müzik severler için yaylı çalgılar ailesi oldukça özel bir yere sahip…

Viyola; yaylı çalgılar ailesinde ikinci sıradadır. Çalış tekniği, tutuş ve görsellik adına Kemana oldukça benzer. Kemandan ebat olarak biraz büyük, seside kalın ve toktur. Viyolada da 4 adet tel vardır, bunların isimleri kalından inceye göre sıralandığından ‘Do-Sol-Re-La’dır. Kemandakinin aksine viyolada en ince tel La’dır. Mi telindeki sesleri ise tuşenin eşiğe yakın bölümlerini kullanarak ve (III.-IV) pozisyonda çalmak diye bahsettiğimiz bir teknik kullanım ile elde ederiz. Aynı zamanda da en kalın ses Do olduğu için bu tel kemanda mevcut değildir yani viyolayı kemandan ayıran en bariz özelliklerden biri ebat ve sesindeki kalınlaşan tonlamadır. Viyola çalarken notaların anlamlandırılması için üçüncü çizgi Do anahtarı ve belli zamanlarda da Sol anahtarını kullanırız. Ama viyola denince akla ilk olarak Do anahtarı gelmektedir.

Viyolonsel; bir diğer söyleyişle Çello yaylı çalgılar ailesinin bas, yani kalın seslerindendir. Çalma tekniği ve ebadı açısından keman ve viyoladan epey farklıdır. Bir sandalye ya da tabureye oturarak çalınan bu çalgının sesi oldukça tok ve gürdür. Viyolonselde de 4 adet tel bulunmaktadır. Bunların adları D0-SOL-RE-LA’ dır. Ses kalınlığından dolayı orkestrada kullanımı ise bas olarak adlandırılan niteliktedir.

Viyolonsel çalarken notaların adlandırılması adına genellikle Fa Anahtarı kullanılırken buna ek olarak dördüncü çizgi do anahtarı da kullanılmaktadır.

Kontrbas; yaylı çalgılar ailesinin en büyüğüdür. Tam bir bas (kalın ses) olarak orkestrada alt yapıyı destekleyici ve melodiyi dolgunlaştırıcı özelliktedir. Kontrbasın 4 ve 5 telli olarak iki türü bulunur. Tellerin isimleri ‘Mi-La-Re-Sol’dür. 5 telli olanına ise Do teli eklenmiş olunur. Kontrbasta da genellikle Fa anahtarı kullanılır. Caz müziğinde de kontrbastan parmakla çalma tekniği olan pizzicato ile çokça faydalanılır. Başlı başına solo olarak da kullanım alanları mevcuttur.